KAĞIT PARALARDA KONDİSYON

 

Para koleksiyonerlerinin ve koleksiyona yeni başlayanların bilmesi gereken özelliklerin başında gelir kondisyon. Çünkü, paranın fiziksel durumunu ifade eder. Bu sebeple en önemli kriterlerden biridir diyebiliriz. International Bank Note Society (IBNS) esas alınarak para kondisyon derecelendirmesi dokuza ayrılmıştır. Bu listenin özetini sizlere sunacağız. Derecelendirmenin tam anlatımına ulaşmak için IBNS'nin web sitesini ziyaret edebilirsiniz.

 

1) ÇİL / UNCIRCULATED (UNC)

Bu paralar dolaşıma çıkmamış ve hiç kullanılmamıştır ya da düzenleyen makam, banka memuru veya koleksiyoncu tarafından çok iyi bir şekilde muhafaza edilmiştir. Bu kondisyondaki banknotların köşeleri keskin ve sivridir; yuvarlanma yoktur. Ayrıca kat izi, ezilme, çizilme, kıvrılma, kırışma, lekelenme, renk değişimi veya eskime olmamıştır. Kağıt parada renk kaybı ve bozulma yoktur. Para kendi doğal renginde ve parlaklığındadır.

 

2) ÇİL ALTI (ÇA) / ABOUT UNCIRCULATED (AU ya da aUNC)

Bu paralar için de neredeyse dolaşıma çıkmamış ve kullanılmamış diyebiliriz. Kağıdın merkezinde ince bir kat izi gibi kusur olabilir. Kağıdın yüzeyini kıran herhangi bir kusur yoktur. Banknot temiz ve orijinal parlaklığındadır ve köşeleri yuvarlanmamıştır.

 

3) ÇOK ÇOK TEMİZ (ÇÇT) / EXTREMELY FINE (EF ya da XF)

Çok az kullanılmış paralardır. En fazla üç tane çok hafif kırık veya kuvvetli bir kırık olabilir. Kağıt temiz ve doğal parlaklığındadır. Köşelerde çok az yuvarlanma olabilir. Kat çizgisinin kenarla buluştuğu noktada çok hafif yıpranma/aşınma olabilir.

 

4) ÇOK TEMİZ (ÇT) / VERY FINE ( VF)

Bu kondisyondaki paralar çok az kullanılmış paralardır ve banknot üzerinde yatay ve dikey olmak üzere birkaç kırık veya çizik olabilir. Kağıtta hafif kirlenme, renklerde hafif karışma veya grileşme olabilir.  Kağıt hala düzgün ve diridir yani yumuşama olmamıştır. Kenarlarda hafif yıpranma görülebilir fakat çerçeve kısmında yırtıklar yoktur. Köşeler ise yıpranmış olabilir ama tamamen yuvarlanmamıştır.

 

5) TEMİZ / FINE (F)

Pek çok kırık, bükük ve çiziklerin olduğu tedavül görmüş paralardır. Kağıt aşırı kirlenmemiş ancak yumuşamaya başlamıştır. Kenarlar paranın çok kullanılmış olduğunu belli eder ve çerçeve kısmında ufak yırtıklar olabilir. Yırtıklar desen kısmına uzanmamıştır. Çok katlanmadan ötürü merkezde bir delik oluşmamıştır. Renkler belirgin ama parlak değildir. Bu kondisyondaki paralarda bir veya iki zımba deliği olağan dışı yıpranma sayılmaz. Genel görünüm hala istenen düzeydedir.

 

6) ÇOK İYİ / VERY GOOD (VG)

Çok kullanılmış bir para olmasına rağmen hala sağlamdır. Köşelerde fazlaca yıpranma, yuvarlanma ve ince çentikler bulunabilir. Yırtıklar desen kısmına kadar uzanabilir. Renk bozulması ve lekelenme olabilir. Aşırı katlanmadan ötürü ortasında delik oluşabilir. Zımba ya da iğne deliği olabilir. Kağıt yumuşak ve bükülgen olabilir ama hiçbir parçası eksik değildir. Genel görünüm istenen düzeyde olmayabilir.

 

7) İYİ / GOOD (G)

İyice yıpranmış ve oldukça sık kullanılmış paralardır. Uzun zamandır tedavülde olmasından dolayı kalın birçok çizik ve kırıklar, lekelenmeler, iğne ve/veya zımba deliği, kir, renk bozulması, kenar yırtıkları, merkezinde delik, yuvarlanmış köşeler mevcut olabilir. Büyük parça eksiği bulunmaz. Bu kondisyondaki banknotların üzerinde şekil, desen ve resim gibi çizimlere rastlayabiliriz. Kağıt paranın genel görünümü istenen düzeyde değildir.

8) ORTA / FAIR (FR)

Tamamen gevşemiş yani yumuşamış, kirli ve oldukça çok kullanılmış vasat durumdaki paralardır. Büyük parçalar halinde yırtıklar veya kayıp parçalar olabilir. Yırtıklar fazlalaştıkça paranın belirsiz kısımları daha da artar.

9) ZAYIF / POOR (PR)

Çok kullanılmış ve birçok hasardan ötürü paçavra gibi olmuş paralardır. Yıpranmış, lekeli, parçaları eksik, üzerine şekiller çizilmiş, büyük delikler ve kopmalar meydana gelmiştir. Banknotun parçalarını bir arada bant tutuyor olabilir. Düzgün olmayan kenarlar kesilip düzeltilmiş olabilir.

NOT: SON 4 KONDİSYON ÜLKEMİZDE "HALİYLE" OLARAK DEĞERLENDİRİLMEKTEDİR.